“Đức hơn tài là bậc quân tử, tài hơn đức là hạng tiểu nhân….”
Phần lớn các vướng mắc trong cuộc sống đều có liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp đến cách người ta ứng xử. Tục ngữ Việt Nam có câu: “Thương nhau trái ấu cũng tròn, ghét nhau bồ hòn cũng méo”, ý nói một khi đã được lòng, đã chinh phục được con tim thì những chuyện khác còn lại khác chỉ là thứ yếu, dù mình có lỗi lầm thì người ta cũng có thể bỏ qua và tha thứ.
Ai cũng biết cách ứng xử là rất quan trọng và nó phản ánh một phần đức hạnh của con người. Người hiếu thắng thường hay ỷ tài, cậy giỏi nên đôi khi xem nhẹ cách ứng xử. Dù mình có tài giỏi thì cũng không ai chối cãi, nhưng nếu có thêm đức thì càng quí hơn vì đó mới là nền tảng vững chắc lâu dài. Cả tài và đức đều phải cần học hỏi, trau dồi chứ không phải tự dưng mà có. Thường thì người đạo đức quan tâm hơn đến trau dồi đức hạnh, còn người ỷ tài thì quan tâm đến cốt để làm sao hơn người. Luận về tài và đức, sách xưa có câu: “Đức thắng tài vi quân tử, tài thắng đức vi tiểu nhân”, có nghĩa là “Đức hơn tài là bậc quân tử, tài hơn đức là hạng tiểu nhân.”
Thực tế cho thấy người có đức dễ được người ta yêu quý, che chở, giúp đỡ, còn người ỷ tài dễ gặp gian truân vì sự cạnh tranh, tị hiềm. Người có ‘đức nhiều hơn tài’ sẽ có cuộc đời yên ả, thong dong, còn người có ‘tài nhiều hơn đức’ dễ gặp hoạ vì sự ngã mạn và tham lam của mình dễ đưa mình dính vào những điều không tốt.
Sài Gòn, tháng 10, 2019